બારણાનું ચોકઠું

ઘરના બારણાનો કરા કે ભીંત સાથે ચણેલો ઉમરા સાથેનો લાકડાનો ઘડેલો ઘાટ; બારણાનું ચોકઠું. ગૃહવિધાનમાં જણાવ્યું છે કેઃ જૂનવાણી મકાનોમાં લાકડાના ચાપડાનો સ્થાપત્યના ઉપાંગ તરીકે સુંદર ઉપયોગ થયેલ છે. તેને અનુરૂપ આઠ કે બારશાખાળા લાકડાનું બારસાખ અત્યારે તો સ્વપ્નવત્ ગણાય. તેની મજબૂતાઈની તો સરસાઈ પણ અશક્ય. હજુ પ્રવેશદ્વાર જૂની પદ્ધતિ પ્રમાણે થાય છે, પરંતુ ત્યાં આઠ લાકડાંથી વધારે વાપરવાનો પ્રચાર નથી. હાલમાં ત્રણ લાકડાંનું જ બારસાખ બને છે. મજબૂતાઈની દૃષ્ટિએ તે ઘણું નબળું ગણાય, પરંતુ નાણાંતંગીમાં તેનો પ્રચાર સર્વમાન્ય થઈ પડ્યો છે. લાકડાની સાખને બદલે પથ્થરની સાખ અલગ અલગ મોસ્કામાંથી ઘડીને વાપરવામાં આવે તો મજબૂત, ટકાઉ અને સુંદર કામ થાય. હાલનાં બારીબારણાંનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે તો લગભગ દરેકમાં મોસ્કા પાસેનો ચણતરનો ભાગ ખરી પડતો અને કાયમ દુરસ્તી માગતો જોવામાં આવશે. આ સ્થિતિ પથ્થરની સાખમાં અગર આઠ કે બાર લાકડાંનાં ચોગઠામાં જોવામાં આવશે નહિ. આવો જ સવાલ બારણાં સાખને કેવી રીતે જોડવાં તેને માટે ઉત્પન્ન થાય છે. સૌથી મજબૂત રીત અણિયારાં ચણિયારાંની છે. તેમાં ફડદનું વજન જમીન ઉપર રહે છે, ચણિયારાના ભાગ ઉપર કોઈ જાતનું વજન નહિ આવતું હોઈ સૂતર રહે છે. તેથી ઊતરતી રીત નરમાદાની છે. નરમાદાના ઘાટની, તેની જડાઈની રીતની એટલી બધી જાત છે કે તેના વિવરણનો સમાસ અહીં ઉચિત નથી. ત્રીજી રીત મિજાગરાંની. આ રીત ફિરંગી લોકો લઈ આવ્યા. મિજાગરાં શબ્દ જ પોર્ટુગીઝ ઉપરથી છે. આ રીત સૌથી નબળી છે. તેમાં તાણ અને કાપ બંને આવે છે અને તે સહેવા નાનકડા સ્ક્રૂ આવે. તેમાં વળી સ્ક્રૂના પેચ અને લાકડાના પકડ ઉપર જ બધો આધાર. મતલબ, સાખ અને બારણાના જોડાણ માટે નબળામાં નબળી ચીજ શોધાઈ હોય તો તે આ મિજાગરાં. આ મિજાગરાં હસ્તીમાં આવવાનું કારણ તક્તીવાળાં બારણાંનો રિવાજ. મિજાગરાંની માફક ખંડને બંધ કરવા માટે નબળામાં નબળી વસ્તુ શોધાઈ હોય તો તે આ તક્તીવાળાં બારણાં.